Krynica-Zdrój – architektura

Od początków istnienia uzdrowiska budowle, które powstawały, były związane ściśle zarówno z lecznictwem jak i wypoczynkiem.

Pierwszym obiektem, który spełniał przede wszystkim funkcje lecznicze były, zbudowane w 1804 roku, drewniane łazienki mineralne. Obok nich w kilka lat później zbudowano też w formie altany pawilon nad Zdrojem Głównym. Styl tego obiektu nawiązywał przede wszystkim do modnych wówczas wzorów budownictwa chińskiego. Tą miniaturową pijalnię przeniesiono w 1863 roku do Parku Słowińskiego.

 

Prawdziwy rozkwit przeżywa Krynica w drugiej połowie XIX w. dzięki rosnącej wśród arystokracji, polityków i artystów mody na leczenie w Krajowych Zakładach Kąpielowych. Na kształt architektury, która powstała w tym okresie, decydujące znaczenia miała decyzja prof. Józefa Dietla o wycięciu drzew wokół źródeł i utworzeniu deptaku. Pozyskane w ten sposób drewno wykorzystano do budowania willi oraz krytego Deptaku Szwajcarskiego. Pensjonaty , które wówczas powstały budowano na podmurówce, a ich charakterystycznym elementem były bogato dekorowane drewniane ganki. Pod względem stylu powstałe wówczas wille można podzielić na dwie grupy : zakopiańską – połączenie secesji ze sztuką ludowa oraz szwajcarska lub norweską, w której charakterystyczne są liczne balkoniki, misternie zdobione balustradki, oraz nadwieszone łuki i kratownice. Z tego okresu do czasów współczesnych zachował się cały ciąg willi, usytuowanych wzdłuż potoku Kryniczanki przy pięknych bulwarach Dietla. Najbardziej znane dziś to: Węgierska Korona, Biała Róża, Pod Białym Orłem, Witoldówka, Wisła, Pod Zielona Górka. Obecnie pięknie odrestaurowane i pomalowane w charakterystycznej ostrej kolorystyce, są niewątpliwie jednym z piękniejszych elementów centrum Krynicy.

 

Pierwszym projektantem pragnącym nadać krynickiej architekturze europejskiej elegancji i rozmachu był inż.Feliks Księżarski. Projekty jego autorstwa, które powstały w latach 1863-1870 zawierały głównie motywy z zakładu kąpielowego w Franzesbadzie. Najbardziej znanym w kraju jego dziełem są Stare Łazienki Mineralne z trzema charakterystycznymi wieżyczkami i zegarem, który sprowadzono do Krynicy aż z odległej Pragi. W 1866 roku obiekt ten był jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w całej Europie. Innym jego dziełem jest Kaplica na Dietlówce (1863), w której znaleźć można motywy zaczerpnięte z budownictwa cerkiewnego (charakterystyczna kopułka poryta gontem). Jedynym jego projektem , który nie przetrwał do czasów współczesnych była wielokrotnie prezentowana na archiwalnych zdjęciach Stara Pijalnia.

 

Drugim znanym krynickim architektem był twórca Starego Domu Zdrojowego (1889), Kościoła p.W. Wniebowzięcia N.M.P.( 1888-1892) i Zakład Hydropatycznego inż Jan Zawiejski. Stary Dom Zdrojowy zwany również Dworcem Zdrojowym projektował on też wspólnie z Julianem Niedzielskim. Obiekt ten wybudowany w stylu neorenesansowym zachwyca stylowymi wnętrzami zwłaszcza Salą Balową. Odrodzenie państwa polskiego w 1918 r. kończy okres budownictwa drewnianego, a jego miejsce zajmują monumentalne murowane obiekty typu hotelowo – zdrojowiskowego. Najbardziej charakterystyczne przykłady tego budownictwa to Nowe Łazienki Mineralne(1929 – proj.W.Klimczoka), Lwi Gród (1929), Patria (wzniesiona z funduszy Jana Kiepury w 1938r wg. proj.B.Pniweskiego ) oraz Nowy Dom Zdrojowy (1939-proj.W.Minkiewicza). Jedynym niezwykle ciekawym wyjątkiem jest nawiązująca w swojej architekturze do tradycji marynistycznych pijalnia Jana i Józefa (1929 r.).

 

Budownictwo powojenne to głównie olbrzymie resortowe domy sanatoryjno-wczasowe. Wśród nich najbardziej znane są: Panorama , Continental, Leśnik-Drzewiarz, Damis, Pegaz. Niewątpliwie jednak główną inwestycją tego okresu było wybudowanie największej w Europie przeszklonej pijalni wód mineralnych z ogrodem zimowym, kompleksem handlowym, częścią wystawową oraz salą widowiskową.

0 0 głosy(ów)
Oceń
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments